Ik voel dit en ik wil dat
Mijn zoon is 7, hij kan zelf nog maar 4 van de 78 emoties onderscheiden: bang, verdrietig, boos en blij. Die 4 emoties kunnen elkaar op deze leeftijd razendsnel opvolgen en behoorlijk heftig zijn. Zo kan zijn gezicht ineens helemaal gaan hangen en als ik vraag wat er is, zegt hij alleen maar: ik voel me zo verdrietig. De vraag waarom dan, wordt beantwoord met schouders die omhoog gaan. Hij heeft geen idee. En tja, ik weet het, je emoties benoemen, weten waardoor je je zo voelt en er daarna iets mee doen. Het is zo lastig. Maar ook zo belangrijk, dus ik help hem steeds weer. Omdat ik weet dat het ontzettend fijn gaat zijn voor hem om te leren je gevoelens te herkennen, benoemen en er dan iets mee te doen.
Een van de dingen die ik doe om hem te leren dat gevoelens erbij horen, net als je gedachtes, is dat ik hem ook wel eens op fijne momenten vraag wat hij voelt.
En nadat hij boos is geweest en een uurtje later op het aanrecht zit te lachen, terwijl ik sta te koken: "Hee, je lacht dat is fijn. Weet je nog dat je net zo boos was? Het is vanzelf weer voorbij gegaan" Geen gesprek, geen preek, alleen kort benoemen dat het zo is om bewustzijn te creeren.
Iedereen die met kinderen werkt of kinderen heeft, weet dat kinderen reageren op jouw emoties. Denken dat je als ouder of leerkracht je verdriet kunt verbergen, is bij de meeste kinderen een illusie. Sommige kinderen zijn ontzettend sensitief voor de emoties van anderen, sommige niet of nauwelijks, de meeste iets ertussen. Een of meerdere ouders die ongelukkig zijn? Ze weten het, als ze er niets mee kunnen, beinvloedt het hun gedrag en als het lang aanhoudt hun ontwikkeling.
EQ, de emotionele intelligentie, ik vind het minstens zo belangrijk als het IQ van mijn zoon en ik weet dat er op school niets actiefs wordt gedaan aan de ontwikkeling van zijn emotionele intelligentie, dus doen zijn vader en ik dat. Vanaf zijn geboorte tot hij zich rond zijn tiende langzaam maar zeker gaat los maken van ons, bestaat zijn leven uit momenten waarop wij hem kunnen helpen zijn emotionele intelligentie te ontwikkelen.
Dat betekent dat hij allereerst leert dat er verschillende gevoelens zijn en dat alle mensen die hebben. Nu is hij bezig met die gevoelens te herkennen bij zichzelf en in het verlengde daarvan bij anderen. Daarna helpen we hem om te gaan benoemen waar zijn gevoelens vandaan komen en wat hij ermee kan doen.
Ambitieus om een 7 jarige te leren zijn emoties te managen? Dat vind ik niet. Het is een kwestie van waar je aandacht aan besteed. Ik zie veel ouders die denken dat de emotionele en sociale ontwikkeling een statisch gegeven is of denken dat hier op school wel aandacht aan wordt besteed. Maar hoe kan een kind nou leren om ergens beter in te worden als niemand vertelt hoe het zit? De momenten dat het opportuun is, als zodanig markeert en ruimte geeft om het te ontdekken.
Kinderen leren in de eerste instantie door voorbeeld, zeker als het een onderwerp betreft waar niet over gepraat wordt. Naar mijn smaak praten we te weinig met kinderen over gevoelens en moeten ze het zelf maar uitzoeken. Ik denk dat het onderwerp veel te belangrijk en ingewikkeld is om het zelf te kunnen uitzoeken.
Kun je een 7 jarige leren om te zeggen wat hij voelt? Ja zeker. En nu lukt het hem nog niet om daarna te zeggen wat hij wil, maar daar heeft hij nog jaren de tijd voor. Hij mag het in zijn eigen tempo leren. Wij willen dat ons kind uiteindelijk leert om zijn eigen emoties en die van anderen te respecteren. Dat hij weet dat emoties het leven kleuren en ingewikkeld maken. Dat je zelf aan het stuur zit, niet om te bepalen wat je voelt, maar wel wat je ermee doet.
Emoties die het leven kleuren en ingewikkeld maken. Ze komen niet uit je hart, maar uit je brein, net als je gedachtes en je gedrag. In mijn praktijk komt vaak de term 'jezelf zijn' naar voren. Ouders die voor zichzelf of hun kinderen de wens uitspreken 'zichzelf te kunnen zijn'. Ik begrijp die wens heel goed en vraag altijd: wat is dat dan jezelf zijn?
..................................Dat weten de meeste mensen (nog) niet.
Voor mij is jezelf zijn dat je emoties, gedachtes en gedrag met elkaar communiceren en een logische relatie hebben.
Ik doe wat ik zeg
Ik zeg wat ik voel
Ik denk voordat ik doe
Ik denk over wat ik voel
Ik doe iets met wat ik voel
Of zoals ik tegen kinderen zeg: dat voelen, denken en doen goed samenwerken. Omdat het zo lastig is om te praten als je emotioneel bent, leer ik ze dat in stappen. Eerst alleen aan kleur aanwijzen die we samen bij de 6 basis-emoties hebben gekozen. Die emoties mogen er allemaal zijn en horen er allemaal bij, de grote vraag is wat ga je ermee doen? Ga je het loslaten of ga je handelen? Het zal je verbazen hoe leerbaar kinderen ook op dit vlak zijn.
Wat voel je en wat wil je?
Zodra ze dat kunnen benoemen voor zichzelf en het kunnen uiten op een manier die bij ze past is stap 1 van het managen van emoties gezet, de rest kunnen ze meestal zelf.
Het zijn twee korte vragen die voor volwassenen vaak lastiger te bantwoorden zijn dan voor kinderen. Het scala aan gevoelens en wensen is voor grote mensen nou eenmaal groter dan van kleine.
Als je je kind spelenderwijs wil gaan leren om deze vragen te beantwoorden, is het handig om het eerst zelf te oefenen. Eerst voor jezelf en daarna hardop.
